فوم EVA (اتیلن وینیل استات) بهدلیل انعطافپذیری بالا، دوام مکانیکی و خاصیت ضربهگیری مناسب، بهطور گسترده در صنایعی نظیر کفشسازی، بستهبندی، خودروسازی و تجهیزات ورزشی استفاده میشود. با این حال، این مزایا در کنار یک نقطه ضعف بزرگ قرار دارند: تجزیهناپذیری طبیعی EVA و اثرات منفی آن بر محیط زیست.
با توجه به مصرف گسترده این ماده، بازیافت آن نهتنها یک مسئولیت زیستمحیطی بلکه یک فرصت اقتصادی برای شرکتهایی مثل دنافوم محسوب میشود. در این مقاله، قصد داریم روشهای بازیافت فوم EVA، چالشهای مسیر، و نوآوریهای کاربردی در این زمینه را به زبان ساده و دقیق بررسی کنیم.
منابع پسماند فوم EVA و نحوه جمعآوری
پیش از ورود به مراحل فنی بازیافت، باید بدانیم فوم EVA چگونه به پسماند تبدیل میشود و چه انواعی دارد:
1.1. پسماند صنعتی فوم ای وی ای :
این نوع ضایعات از فرآیندهای تولیدی حاصل میشوند؛ مثل ضایعات برشخورده، مواد با کیفیت پایین یا قطعات نهایی معیوب. از آنجا که این پسماندها تمیز، همگن و بدون آلودگی هستند، ارزش بازیافتی بالاتری دارند.
1.2. پسماند مصرفی فوم eva:
شامل محصولاتی مانند دمپاییهای فرسوده، کفیهای کفش، قطعات خودرو یا بستهبندیهاییست که توسط مصرفکننده نهایی استفاده شدهاند. این دسته از ضایعات معمولاً آلوده، مخلوط و نیازمند تفکیک دقیقتری هستند.
ویدیو چگونه فوم (ای وی ای) EVA را بازیافت کنیم؟
1.3. روشهای جمعآوری:
- سیستم جمعآوری متمرکز توسط تولیدکنندگان یا فروشگاهها (مشابه آنچه در صنایع باتری یا لاستیک استفاده میشود).
- تفکیک در محل دفن زباله یا مراکز بازیافت شهری.
- مشارکت مصرفکنندگان از طریق کمپینهای بازگرداندن و خرید فوم eva از آنها.
اهمیت تفکیک و شناسایی نوع EVA
یکی از چالشهای اساسی بازیافت EVA، تنوع گسترده در ساختار شیمیایی و فیزیکی آن است:
- EVA های ترموپلاستیک ساده، که قابل ذوب مجدد هستند.
- EVA های کراسلینکشده (Crosslinked)، که در برابر حرارت مقاوماند و بهسادگی ذوب نمیشوند.
این دو نوع EVA در فرایند بازیافت، روشهای کاملاً متفاوتی نیاز دارند. از این رو، تفکیک آنها پیش از ورود به خط بازیافت ضروریست.
روشهای تفکیک:
- تفکیک دستی بر اساس رنگ، شکل و چگالی.
- تفکیک نوری (NIR) با استفاده از مادونقرمز.
- تفکیک با استفاده از شناورسازی یا جداسازی الکترواستاتیک.
مراحل فنی بازیافت EVA
3.1. خردایش :
پسماندها وارد خردکن صنعتی شده و به قطعات ۲ تا ۵ سانتیمتری تبدیل میشوند. این مرحله باعث سهولت در جابجایی و آمادهسازی برای آسیاب میشود.
3.2. آسیاب و گرانولسازی:
قطعات خرد شده به ذرات ریز تبدیل میشوند. در صورت نیاز، شستوشوی مکانیزه نیز انجام میگیرد. سپس این مواد وارد دستگاههای گرانولساز شده و به شکل پلت درمیآیند.
3.3. اکستروژن و قالبگیری:
گرانولهای تولید شده به دستگاه اکسترودر منتقل شده و بر اساس محصول مورد نظر (مثلاً کفی کفش یا قطعات صنعتی) دوباره قالبگیری میشوند.
3.4. افزودن مواد سازگارکننده :
برای بهبود کیفیت محصول نهایی، گاهی از رزینها یا افزودنیهایی استفاده میشود که بین EVA virgin و EVA بازیافتی پیوند مناسبی برقرار میکنند.
چالشهای بازیافت EVA
- آلودگی پسماند:
بسیاری از ضایعات EVA بهخصوص مصرفیها، با مواد دیگر مخلوط یا آلوده شدهاند که فرآیند بازیافت را دشوار میکند. - تنوع ترکیبات:
فومهای EVA ممکن است افزودنیهایی مثل نرمکننده، رنگدانه یا ضدقارچ داشته باشند که تأثیر مستقیمی بر خواص بازیافتی دارند. - کیفیت پایینتر محصول بازیافتی:
گرانولهای بازیافتی معمولاً خواص مکانیکی ضعیفتری نسبت به مواد اولیه دارند. - هزینه تجهیزات:
راهاندازی خط بازیافت صنعتی به سرمایهگذاری بالا برای تجهیزات تخصصی نیاز دارد.
نوآوریها و فرصتها در بازیافت EVA
- استفاده از فناوری :
روشی نوین که در حال توسعه است و امکان بازیافت EVA های کراسلینکشده را فراهم میکند. برندهایی مثل Adidas در حال آزمایش این فناوری هستند. - ترکیب EVA بازیافتی با مواد:استفاده از درصد مشخصی از EVA بازیافتی در کنار مواد نو، همراه با افزودنیهای مناسب، میتواند محصول نهایی را از نظر عملکرد به سطح مطلوبی برساند.
- توصیههایی برای صنایع فومی در ایران
- راهاندازی پایگاه جمعآوری ضایعات صنعتی و مصرفی، با امکان تفکیک اولیه.
- استفاده از تجهیزات خردایش و گرانولسازی مشترک با دیگر تولیدکنندگان.
- آزمایش فرمولهای مختلف برای ترکیب EVA virgin با بازیافتی.
- ایجاد واحد تحقیق و توسعه برای پیگیری پروژههایی مثل Vitrimerization.
- آموزش عمومی و تبلیغات محیطزیستی درباره مزایای استفاده از فوم بازیافتی.
درنهایت
بازیافت فوم EVA یک ضرورت زیستمحیطی و فرصتی اقتصادی است که با برنامهریزی و استفاده از فناوریهای نو، میتوان آن را به یک مزیت رقابتی تبدیل کرد. برای کارخانههایی مانند دنافوم، ورود به این حوزه علاوه بر کمک به حفظ محیط زیست، میتواند راه را برای توسعه پایدار هموار کند.