در این راهنما همهچیز را از شناخت انواع تاتامی، آمادهسازی، روشهای روزانه و عمقی، دستورهای لکهگیری مرحلهبهمرحله، نکات ایمنی و تعمیرات جزئی تا روشهای حرفهای و برنامه نگهداری بلندمدت توضیح دادهام. هر بخش با نکات اجرایی، نسبتها و تستهای سازگاری همراه است تا بتوانی همانجا اجرا کنی و نتیجه قابلاعتماد بگیری. برای اینکه بدانید چگونه تاتامی را تمیز کنیم؟ راهنمای کامل، عملی و تخصصی در این مقاله گنجانده شده است.
چرا این راهنما متفاوت است؟
بسیاری از مقالات کلیگویی و تکراریاند. این متن برعملگرایی و جزئیات تجربی تمرکز دارد: نسبتهای دقیق محلولها، توالی گامها، تست سازگاری قبل از اجرا، نکات پیشگیری از آسیب و گزینههای حرفهای برای باشگاهها یا مهدکودکها؛ طوری نوشتهام که هم برای یک خانواده و هم برای مدیر یک مجموعه ورزشی قابل استفاده باشد.
فهرست سریع این مقاله (در ادامه میخوانید)
۱. شناخت تاتامی و تفاوتهای متریال
۲. آمادهسازی قبل از نظافت
۳. نظافت روزانه و نگهداری ساده
۴. نظافت عمیق — روش عملی و مرحلهای
۵. لکههای خاص و راهحلهای دقیق
۶. بوی بد، کپک و ضدعفونی
۷. بخارشوی، اکستراکتور و ماشینآلات حرفهای
۸. نکات ایمنی و چیزهایی که هرگز نباید انجام دهید
۹. تعمیرات جزئی و نگهداری بلندمدت
۱۰. چکلیست قابل چاپ + سوالات متداول
1 — شناخت تاتامی و تفاوتهای متریال (چرا اول باید بدانیم)
تاتامیها معمولاً از مواد مختلف ساخته میشوند که رفتارشان در برابر آب و شوینده فرق دارد:
EVA (Ethylene Vinyl Acetate): رایج در تاتامیهای نرم و فومی. پایدار ولی حساس به حلالهای قوی و حرارت بالا. معمولاً رنگها به خوبی جذب میشوند — یعنی برخی شویندهها یا سفیدکنندهها ممکن است رنگ را خراب کنند.
PVC / ترکیبی: در برخی مدلها سطح پیویسی روی فوم کشیده شده؛ مقاومت بیشتر در برابر آب ولی در برابر ساییدگی حساس است.
فومهای مهندسیشده (چگالی بالا): در سالنهای حرفهای استفاده میشود؛ بعضیها نفوذ کمتری برای مایعات دارند.
چرا مهم است؟ چون هر متریال تحمل دما، حلال و فشار متفاوت دارد. روش نامناسب میتواند رنگ، بافت یا حالت کشسانی تاتامی را خراب کند.
نکته سریع: همیشه قبل از هر روش تمیزکاری (بهخصوص شامپو/حلال یا بخارشوی) یک آزمایش نقطهای (Spot Test) در قسمت پنهان/لبه انجام بده — روش تست در بخش «تست سازگاری» پایینتر توضیح داده شده.
۲ — آمادهسازی کفپوش تاتامی قبل از نظافت (گامبهگام)
۱. فضا را خالی کن: هر وسیله روی تاتامی را بردار و اگر امکانش هست تاتامیها را باز و جدا کن (برای تاتامیهای تکهای).
۲. جمعآوری گردوغبار: جاروبرقی با سری نرم یا جاروی دستی (مو نرم) برای برداشتن گرد و خاک سطحی. اگر مو یا پرز هست از رولر چسبی استفاده کن.
3. بررسی کلی: دنبال درزهای باز، ترک، برآمدگی یا نقاط جداشده باش؛ اینها را علامت بزن برای تعمیر بعد از نظافت.
4. آمادهسازی محلولها: از آب ولرم (نه داغ) و ظرفهای مجزا برای هر محلول استفاده کن. دمای آب خیلی گرم ممکن است در برخی EVAها تغییر شکل بدهد.
5. تهویه: در محیط بسته پنجره باز کن یا فن روشن کن — برای خشک شدن سریع و تبخیر محلولها.
۳ — نظافت روزانه (سریع، مؤثر و کمخطر) برای نگهداری تاتامی
هدف: حذف آلودگیهای روزمره، جلوگیری از نفوذ عمیق لکه و کاهش بو بر روی کفپوش تاتامی کثیف یا آلوده شده .
ابزار لازم: جاروبرقی یا جاروی نرم، پارچه میکروفایبر، سطل، آب ولرم، مایع ظرفشویی ملایم یا شوینده pH-نیمهخنثی.
دستورالعمل:
گرد و خاک را با جارو برقی بردار.
1 لیتر آب ولرم + 1 قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی ملایم → هم بزن تا کف ملایم تشکیل شود.
پارچه میکروفایبر را داخل محلول بزن، خوب فشار بده تا خیلی خیس نباشد (نمدار).
سطح را با حرکتهای کوتاه و یکنواخت تمیز کن. درزها را با برس نرم (مسواک قدیمی) تمیز کن.
با دستمال خشک یا پارچه نخی آب اضافه را بگیر و بگذار هوا خشک کند یا از پنکه استفاده کن.
نکته: برای جلوگیری از ایجاد رگههای آب، همیشه پارچه را مرتب آبگیری کن و بهصورت خطی تمیز کن.
۴ — تمیزکاری عمیق (مرحلهبهمرحله، برای لکههای قدیمی و آلودگیهای نفوذی)
هدف: خارج کردن آلودگی عمیق، چربی و آلودگیهای جذبشده.
روش عمومی (عمقی، دستی):
جارو کشیدن → 2. پیشدرمان لکهها (بخش لکهها را ببین) → 3. شستشو با محلول ملایم → 4. کِشیدن کف با برس نرم یا دستگاه اکسترکتور → 5. آبکشی موضعی با پارچه نمناک → 6. خشککردن کامل با جریان هوا
محلول پیشنهادی عمومی (قابل اعتماد برای اکثر تاتامیها):
4 لیتر آب ولرم + 1 قاشق غذاخوری مایع ظرفشویی ملایم + 1/2 فنجان سرکه سفید (اختیاری برای ضدعفونی و بوی بد).
اگر از سرکه استفاده میکنی، بعد از شستشو یک آبکشی سطحی با پارچه نمدار انجام بده تا بوی سرکه کامل نماند.
نحوه اجرا:
محلول را روی سطح نریز؛ پارچه را مرطوب کن و روی کفپوش تاتامی بکش. برای لکههای سرسخت از برس نرم استفاده کن.
اگر دسترسی به اکستراکتور (wet vacuum) داری: بعد از شستشو، با اکستراکتور آب و کف را بگیر تا رطوبت تا حد ممکن کاهش یابد. این کار مخصوصاً برای باشگاهها مهم است (کاهش زمان خشک شدن و خطر کپک).
خشککردن: پنکه یا دمنده در ارتفاع 30-50 سانتیمتری و جریان هوا قوی، یا در فضای باز زیر سایه. از نور مستقیم آفتاب پرهیز کن زیرا میتواند رنگها را محو کند و در برخی فومها کشسانی را کاهش دهد.
در ادامه با آموزش کامل چگونه تاتامی را تمیز کنیم؟ راهنمای کامل، عملی و تخصصی با نکات بیشتری را آموزش خواهیم داد
۵ — لکهها: راهحلهای تخصصی و قدمبهقدم
قبل از هر روش، spot test (آزمایش نقطهای) انجام بده: مقدار کمی از محلول روی ناحیه پنهان بزن، 24 ساعت منتظر بمان، رنگ و بافت را چک کن.
۵.۱ لکههای چربی/روغن
مرحله ۱ (جذب اولیه): پودر جذبکننده مثل جوششیرین یا تالک را روی لکه بپاش، 10–30 دقیقه بگذار تا روغن جذب شود، سپس با پارچه و برس نرم بردار.
مرحله ۲ (شستشو): محلول آب ولرم + 1 قاشق چایخوری مایع ظرفشویی قدرتمند (به نسبت کمتر از محلول عمومی) — پارچه نمدار بزن و بکش.
مرحله ۳ (آبکشی): پارچه نمدار با آب تمیز.
هشدار: از حلالهای قوی (استون، تینر) استفاده نکن — فوم را حل یا رنگ را از بین میبرند.
۵.۲ جوهر، ماژیک یا خودکار (Ink / Permanent marker)
ابتدا: با پاککن یا یک پارچه خشک تا حد ممکن جوهر سطحی را بردار.
روش معمول: پنبه آغشته به ایزوپروپانول 70% (الکل طبی) را خیلی آرام از لبه لکه به سمت داخل بکش. الکل معمولاً جوهر را از سطح بیرون میآورد.
اگر جواب نداد: میتوان محلول کمی قویتر (ایزوپروپانول 90% یا پاککننده مخصوص) تست کرد، اما قبلش spot test.
هشدار: الکل میتواند باعث کمرنگ شدن رنگ سطح شود؛ همیشه تست کن.
۵.۳ رنگ، مداد رنگی، گواش
خشک: برس نرم و جارو.
مرطوب: محلول آب + سرکه یا شوینده ملایم و برس نرم.
لکههای خیلی سرسخت: پاککن ژلهای یا محصولات آمولیانت مخصوص، با احتیاط.
۵.۴ خون یا پروتئینهای آلی
فوری: با آب سرد شستشو بده (آب گرم باعث تثبیت خون میشود).
روش عمیق: مواد آنزیمی (Enzyme cleaner) که مخصوص لکههای پروتئینیاند — طبق دستور تولیدکننده و spot test.
۵.۵ ادرار و بوی حیوانات
مرحله ۱: جذب با حوله کاغذی یا پارچه نخی.
مرحله ۲: محلول آب + جوششیرین (پاشیدن و خمیر کردن) یا محلول آنزیمی برای تجزیه اوره.
مرحله ۳: آبکشی و خشککردن خوب.
نکته: بوهای ارگانیک را با سفیدکننده از بین نبر؛ سفیدکننده ممکن است بوی شیمیایی شدید و خراب شدن سطح ایجاد کند.
۶ — کپک، قارچ و بوی بد: تشخیص و درمان
تشخیص اولیه: لکههای سیاه/سبز یا بوی تند رطوبت.
درمان خانگی ملایم: سرکه سفید رقیق (1 فنجان سرکه در 4 لیتر آب) — اسپری کن، 10–15 دقیقه بگذار، سپس با پارچه تمیز پاک کن و خشک کن. سرکه ضد قارچ است اما ممکن است رنگ را کمرنگ کند.
گزینه قویتر: آب اکسیژنه (3%) با احتیاط؛ برای لکههای کوچک قابل استفاده است اما ممکن است باعث سفیدشدگی رنگ شود — حتماً spot test.
برای موارد شدید: نظافت حرفهای یا تعویض قطعه ممکن است لازم باشد.
پیشگیری: خشککردن سریع، تهویه مناسب، کاهش رطوبت محیط (دِهومیفایر در انبارها/گرمخانهها).
۷ — بخارشوی، اکستراکتور و دستگاههای حرفهای: چه زمانی و چگونه؟
بخارشوی (Steam cleaner):
مزیت: ضدعفونی بدون مواد شیمیایی.
ریسک: بخار داغ یا فشار بالا ممکن است فوم را تغییر شکل دهد یا چسب اتصالات را شل کند.
قاعده کلی: از بخار با دما و فشار پایین و فاصله مناسب استفاده کن؛ حتماً با تولیدکننده تاتامی یا spot test اطمینان حاصل کن.
اکستراکتور (Extractor / Carpet Cleaner):
مزیت: شستشو و مکش همزمان → کاهش قابلتوجه زمان خشک شدن.
مناسب برای باشگاهها و فضاهایی با ترافیک بالا.
تنظیمات: فشار مکش بالا، ورودی آب کنترلشده و استفاده از شویندههای مخصوص (pH-نیمهخنثی).
اسکرابر کف (Floor scrubber): معمولاً مناسب کفهای سخت؛ برای تاتامیهای حساس باید از سریهای نرم و تنظیمات ملایم استفاده شود.
۸ — نکات ایمنی و چیزهایی که هرگز نکنید
هرگز از حلالهای قوی (استون، تینر، الکل غلیظ 95% برای کل سطح) بدون تست استفاده نکن.
هرگز وایتکس (آبژاول) غلیظ روی تاتامیهای رنگی نریز — رنگ را پاک یا فوم را خراب میکند.
هرگز خشککردن توسط حرارت مستقیم یا تابش مستقیم خورشید برای مدت طولانی نکن.
هرگز از برس سیمی یا ابزار زبر استفاده نکن — سطح خراشیده میشود.
هرگز محلولها را با هم قاطی نکن (مثلاً سرکه + وایتکس = گاز سمی!).
قبل از استفاده از هر محصول جدید، spot test را فراموش نکن.
۹ — تعمیرات جزئی، درزها و نگهداری بلندمدت
درزهای باز یا جداشدگی: از چسب مخصوص EVA یا چسب تماس (contact adhesive) استفاده کن. سطح را تمیز و خشک کن، چسب بزن و مطابق دستور تولیدکننده فشار بده تا بچسبد.
لایههای بلند مدت ساییدهشده: در صورت ایجاد شیارهای عمیق میتوان با تکه فوم ترمیمی و چسب، پر کرد. برای ترمیمهای بزرگ، تعویض قطعه بهتر است.
جابهجایی دورهای: در مکانهایی که ترافیک یکطرفه وجود دارد، تاتامیها را دورهای بچرخان یا جابهجا کن تا فشار یکنواخت شود.
محافظت از نور: در فضاهایی که نور خورشید شدید است از پوشش یا کاور محافظ استفاده کن.
برنامه نگهداری پیشنهادی:
روزانه: جارو و پاکسازی لکههای سطحی
هفتگی (مکانهای پررفتوآمد): تمیزکاری سریع با پارچه نمدار
ماهانه: بازدید کامل و لکهزدایی هدفمند
فصلی/سالانه: شستشوی عمیق با اکستراکتور یا سرویس حرفهای
۱۰ — تست سازگاری (Spot test) — پروتکل دقیق
یک قطعه کفپوش 5×5 سانتیمتری در لبه یا پشت تاتامی انتخاب کن.
کمی از محلول مورد نظر را با گوشه پنبه یا پارچه روی آن بزن.
10 دقیقه صبر کن و سپس پاک کن؛ 24 ساعت بعد به دنبال تغییر رنگ، تغییر بافت، ترکخوردگی یا بوی نامتعارف باش.
اگر مشکلی نبود، میتوانی روش را روی بقیه سطح اجرا کنی.
جدول مقایسهای خلاصه (روشها)
روش | هزینه تقریبی | زمان اجرا | اثربخشی | ریسک آسیب |
---|---|---|---|---|
دستمال میکروفایبر + محلول ملایم | کم | 10–30 دقیقه سطح کوچک | خوب برای آلودگی روزانه | خیلی کم |
برس نرم + محلول عمیق | کم–متوسط | 30–120 دقیقه | خوب برای لکههای سطحی | کم |
بخارشوی (پایین فشار) | متوسط | سریع | ضدعفونی خوب، حذف بو | متوسط (گرما/فشار) |
اکستراکتور حرفهای | بالا | سریع | بهترین برای آلودگی نفوذی | کم (اگر صحیح استفاده شود) |
چکلیست سریع قابل چاپ برای شستشوی کفپوش تاتامی (قابل پرینت)
- قبل از شروع تست سازگاری انجام شد
- ابزار مورد نیاز آماده است: جارو، میکروفایبر، برس نرم، سطل، پنکه
- محلول عمومی آماده شد (4 لیتر آب ولرم + 1 قاشق صابون)
- لکهها مشخص و طبقهبندی شدند (چربی/جوهر/ارگانیک)
- نقاط مرطوب را سریع خشک میکنم
- برای موارد حرفهای (باشگاه، مهد) اکستراکتور رزرو شده است
سوالات متداول (FAQ)
برای تاتامیهای رنگی یا فومی پیشنهاد نمیشود؛ وایتکس میتواند رنگ را از بین ببرد و ساختار فوم را ضعیف کند. برای ضدعفونی، از محلول سرکه رقیق یا دستگاه بخارشوی کمدما/پرفشار (طبق توصیه تولیدکننده) یا مواد ضدعفونیکننده مخصوص کفپوش استفاده کن.
خیر. فقط بخارشوی با دمای و فشار کنترلشده و پس از spot test. تاتامیهای نازک یا با روکش حساس ممکن است آسیب ببینند.
بسته به تهویه و دما: از 1 ساعت (در شرایط گرم و با فن/اکستراکتور) تا 24 ساعت (در محیط مرطوب و بدون تهویه). برای جلوگیری از کپک، اطمینان حاصل کن که سطح کاملاً خشک شده است.
بله؛ پاشیدن جوششیرین و مکیدن آن بعد از 30–60 دقیقه میتواند بو را کاهش دهد. برای بوهای ارگانیک قویتر، از آنزیمهای تجاری استفاده کن.